Slaapverlamming: oorzaken en achtergronden


Slaapproblemen
maart 14, 2023

Voor patiënten kan slaapverlamming een beangstigende ervaring zijn. Maar het is eigenlijk ongevaarlijk. Maar wat gebeurt er in ons lichaam tijdens zogenaamde slaapverlamming? We noemen de oorzaken en achtergronden van slaapverlamming.

Slaapverlamming: vrouw ligt roerloos in bed
Bij slaapverlamming helpt het om de oorzaken te kennen. Beeld: iStock/AndreyPopov

Slaapverlamming is voor veel mensen een beangstigende gebeurtenis. Je ligt wakker in bed, maar kunt je niet bewegen. Vaak komen spookachtige figuren naar het bed. Hoewel slaapverlamming vaak maar een paar seconden duurt, kan het angst door je lichaam drijven.

We spraken met Prof. Dr. med. Geert Mayer, hoofd van het slaapcentrum van de Hephata Kliniek in Schwalmstadt-Treysa, sprak over de zogenaamde heksenpers (zoals de slaapstoornis in de volksmond wordt genoemd). Daarnaast leggen we in dit artikel uit wat er in de hersenen van de getroffenen gebeurt en wat er gedaan kan worden tegen slaapverlamming.

Wat gebeurt er tijdens slaapverlamming?

Wat gebeurt er in ons lichaam tijdens slaapverlamming? Artsen weten nog niet precies wat onze hersenen doormaken tijdens de slaap. Maar het heeft zeker ook iets te maken met onze REM-fase. Normaal gesproken zijn onze oogspieren erg actief tijdens de slaap – vandaar de naam REM voor Rapid Eye Movement – maar onze resterende spieren worden geremd door onze hersenen zodat we onze dromen niet in onze slaap waarmaken.

Als we echter wakker worden tijdens de REM-fase, kan slaapverlamming optreden. Een deel van onze hersenen is nog steeds bezig met het verwerken van dromen terwijl het lichaam al wakker is. Door dromen wordt slaapverlamming ook zo vaak geassocieerd met hallucinaties. Het is begrijpelijk dat patiënten bang zijn om wakker te worden, vooral als verlamming vaker voorkomt.

Trouwens: Slaapverlamming kan ook optreden tijdens de slaap in andere slaapfasen. Naast de REM-fase zijn er ook de volgende slaapfasen: in slaap vallen, lichte slaapfase en diepe slaap. Je kunt alles te weten komen over de verschillende slaapfasen in ons artikel: “Slaapfasen: zo belangrijk dat ze zijn voor ons herstel”.

Slaapverlamming: op het spoor van oorzaken

Wat is precies de reden als je verlamming krijgt? Geert Mayer vertelt in een interview de mogelijke oorzaken.

1. Erfenis

In sommige families is er sprake van erfelijke slaapverlamming die van generatie op generatie wordt doorgegeven. En zelfs zonder dat dit geassocieerd wordt met narcolepsie.

2. Narcolepsie

Bij zogenaamde slaapziekte worden de waak- en slaapfasen van de betrokkene verward door gebrek aan een bepaalde boodschapperstof. Naast kataplexie (een plotselinge verstoring van de spiertonus), is het gevolg hiervan uitgesproken slaperigheid overdag, in ernstige gevallen tot ongewenst in slaap vallen.

Een veel voorkomende bijwerking van deze slaapziekte is slaapverlamming. In tegenstelling tot gezonde mensen kunnen patiënten met narcolepsie zeer vaak slaapverlamming en hallucinaties ervaren. U kunt meer lezen over deze ziekte op Hoe slaapziekte narcolepsie te herkennen?

3. Slaaptekort

Een van de mogelijke oorzaken van slaapverlamming bij gezonde mensen die niet erfelijk aanleg hebben, is een ernstig slaaptekort. Dit is het geval “als we meerdere nachten heel slecht slapen of aanzienlijk minder dan normaal, misschien maar twee of drie uur per stuk”, zegt Geert Mayer. Omdat een slaaptekort vaak wordt geassocieerd met stressvolle situaties of levensfasen , deze worden soms genoemd als de oorzaak van slaapverlamming.

Dit is echter niet helemaal juist. Geert Mayer: “Je kunt niet zeggen dat stress vooral slaapverlamming veroorzaakt.” Dit gebeurt alleen als de stressvolle situatie ervoor zorgt dat je niet kalmeert en daardoor een slaaptekort opbouwt. Stress is dus slechts een indirecte trigger. De situatie is vergelijkbaar met drugs- en medicatiemisbruik.

Slaaphygiëne kan stress voorkomen

Zelfs als stress slechts een indirecte trigger is, helpt het hoe dan ook om het te voorkomen. Omdat slapeloosheid veel sterkere effecten op ons lichaam kan hebben dan pure verlamming tijdens de slaap. Wie lange tijd aan slaapstoornissen lijdt, riskeert tal van ziekten, waaronder diabetes, depressie en hart- en vaatziekten.

Een goede slaaphygiëne kan stress in de avond elimineren. De term slaaphygiëne beschrijft verschillende gedragingen en trucsdie je kunt gebruiken om je slaap te verbeteren. Meer hierover lees je in ons artikel over slaaphygiëne.

Kennis helpt bij slaapverlamming

Het is een vergelijkbaar gevoel van hulpeloosheid en angst als bij hyperventileren. De eerste keer heb je het gevoel dat je laatste uur heeft toegeslagen en ga je stikken. Als je iets al weet, weet je dat je er veilig uitkomt. Dit ontspant je, de aanval eindigt eerder.

Dergelijke achtergrondkennis helpt ook bij slaapverlamming. Dit is een gedragsafwijking tijdens de slaap – een zogenaamde Parasomnie. Het heeft echter meestal geen schadelijk effect, zelfs niet bij hallucinaties en duurt meestal slechts ongeveer 30 seconden, in zeldzame gevallen tot maximaal vijf minuten. “Subjectief kan dit echter extreem lang zijn”, legt Geert Mayer, hoofd van het slaapcentrum van de Hephata-kliniek in Schwalmstadt-Treysa, uit.

Slaapverlamming komt vaak één keer voor

Als je weet dat slaapverlamming een onschuldig fenomeen is, is het lichter en kun je rustiger wakker worden. “Want die paniek die ermee gepaard gaat, zorgt ervoor dat je erin terechtkomt”, zegt Geert Mayer. Degenen die kalm blijven, aan de andere kant, gewoon afwachtentotdat de verlamming verdwijnt en de hallucinaties verdwijnen.

De crux hiervan is dat je je er meestal pas over informeert als je al slaapverlamming hebt gehad. Omdat gezonde mensen dit fenomeen echter vaak ervaren slechts één keer wanneer je wakker wordt, komt deze nuttige kennis meestal laat.

Let op je slaaphouding

Hoewel het op zich geen trigger is, kan de slaaphouding ook slaapverlamming bevorderen. “Meestal treedt een dergelijke slaapverlamming op in rugligging“, onthult Geert Mayer. De exacte relatie tussen deze liggende positie en het optreden van slaapstijfheid is echter nog niet onderzocht.

Degenen die getroffen zijn door slaapstoornissen met regelmatige slaapverlamming kunnen de frequentie mogelijk verminderen door de rugligging te vermijden. Als je echter geen aanleg hebt voor slaapverlamming, krijg je er geen alleen omdat je op je rug ligt.. Er zijn veel meer rugslapers dan mensen met slaapverlamming. Dus als je graag in rugligging slaapt en geen problemen hebt, is er voor jou geen reden om over te schakelen naar een andere slaaphouding.

Wil je meer weten over slaap? Volg ons dan op Instagram, Facebook en Pinterest of wissel ideeën uit met andere lezers in ons forum.

Prof. Dr. med. Geert Mayer is een specialist in neurologie, psychiatrie en psychotherapie met een aanvullende kwalificatie in slaapgeneeskunde. Hij leidt het slaapcentrum van de Hephata-kliniek in Schwalmstadt-Treysa.

U zult ook geïnteresseerd zijn in:

Bron:
National Library of Medicine: Slaapverlamming, een medische aandoening met een diverse culturele interpretatie.
MSD Handleiding: Narcolepsie.
Deutschlandfunk Nova: Wanneer het hoofd wakker is, maar het lichaam verlamd is.

Recent Posts